Kraamzorg

De kraamverzorgende, wat is ze vanzelfsprekend voor ons hier in Nederland. En wat worden deze vrouwen maar al te vaak voor lief genomen, als veredelde schoonmaakster gezien, of zelfs boeman  met een streng te volgen map vol aantekeningen, die jou wel even komt vertellen wat jij met je baby moet doen. En wat is dat beeld toch enorm scheef. In dit blog schrijf ik over de kraamverzorgende. Wat kan je verwachten van de kraamzorg, hoe kun je deze periode voor iedereen zo prettig mogelijk laten verlopen en vooral waarom  we haar zo enorm moeten waarderen.

Dit blog schrijf ik in het verlengde van mijn zwangerschapscursus Liefdevolle verwachting, waarin ik aanstaande ouders voorbereid op het leven na de bevalling. Over de periode rond de kraamweek schreef ik al een aantal blogs, hier komt er binnenkort ook een bij over de kraamvisite. Nu kun je je, nadat je dit blog hebt uitgelezen, vermaken met de blogs over schaamhaar en “verpest babynieuws”.

Met hulp van Anke Rutten, kraamverzorgende bij Naviva voor team Berkelland (waarvoor mijn eeuwige dank) zette ik de zaken op een rij. Anke ken ik doordat zij een van mijn informatieavonden bij verloskundigenpraktijk Materna heeft bijgewoond, en ik “haar team”  bijscholing mocht geven omtrent huilen.

In Nederland is vanuit de basisverzekering iedereen verzekerd voor kraamzorg. Kijk, dat begint goed.  Voor mij is dit altijd een stukje hocus pocus. Want er wordt met cijfers gesmeten en bedragen gegooid en dan denk ik HUH?!  En wanneer je in het ziekenhuis bevalt wordt het ook weer iets anders, als dat is zonder medische indicatie weer wat anders. En dan hangen die onderlinge verschillen ook weer af van je zorgverzekering en eventuele plus pakketten. Nu niet je  kop in het zand steken, maar even bellen met je zorgverzekeraar. Dan kun je exact van hen horen hoe jouw situatie is. Bottom line: uitgaande van een gezonde situatie zonder verdrietige omstandigheden,  heb je gemiddeld zo’n 8 dagen kraamzorg. Waarbij vaak de eerste dagen de kraamzorg wat langer aanwezig is en aan het einde van je kraamweek zij steeds iets eerder vertrekt.
Kraamzorg is uniek in Nederland. In België  zijn momenteel mooie initiatieven om op dezelfde manier zorg te kunnen leveren aan kraamvrouwen. Maar wat wij hebben? Nee dat is niet de norm in de wereld. Ik denk dat dat ook echt iets is waar we bij stil moeten staan en niet voor lief moeten nemen.
Kraamzorg is kraamzorg….
Nou nee. En dat is maar goed ook. Er zijn vele kraamzorg instanties met ieder een eigen visie, werkwijze en identiteit. Het is dan ook belangrijk dat je goed kijkt naar wat bij jullie past. Wil je bijvoorbeeld graag natuurlijke kraamzorg, of een instantie die extra diensten aanbiedt zoals bijvoorbeeld een eigen borstvoedingslijn. Vraag in je omgeving naar de ervaring van andere gezinnen hoe zij de zorg hebben ervaren. Kijk rond op de website, bel hen op wanneer je vragen hebt en kijk vooral ook op Facebook! Daar kun je ook goed de houding en sfeer van de organisatie proeven.  Iedereen heeft er baat bij wanneer je kiest voor hetgeen dat het beste bij je past.
Aanmelden
Gefeliciteerd! Je bent zwanger! Ik wist niet hoe snel ik de verloskundige moest bellen.  Ik heb hen wel 15 keer achter elkaar gebeld tijdens dat telefonische spreekuur, bang om hen net te missen tussen 2 telefoontjes door. Maar dat je ook al zo snel de kraamzorg moest regelen, ja dat wist ik dus niet. Aanmelden doe je gebruikelijk tussen de 10^e en 16^e week. Beval jij in een erg drukke periode (zo’n 9 maanden na een provinciale stroomstoring ofzo) kan het zijn dat je minder uren krijgt dan het maximale, maar altijd wel die minimale 24, verdeeld over de dagen van de kraamperiode. Ze verdelen de beschikbare uren dan over alle kraamvrouwen.

 ,,Wij kijken samen met de ouders hoe een kind zich gedraagt, hoe daar op te reageren en hoe je de baby op een , voor hem, zo fijn mogelijke manier kunt verzorgen. “
Anke Rutten – Kraamverzorgende Naviva

Intake

Gedurende je zwangerschap vindt er op een bepaald moment een intakegesprek plaats. Bij een eerste zwangerschap vind de intake altijd plaats bij jou thuis, en bij een volgende is dat telefonisch. De intaker komt niet bij jou controleren of de luiers wel recht in de la liggen, dus maak je geen zorgen dat  je aankleedkussen nog niet klaar ligt. De intake is hét moment om wensen en bijzonderheden te bespreken. Maar ook worden er een hoop vragen gesteld. Bijvoorbeeld of je er een probleem mee hebt dat er een leerling of stagiaire aanwezig is tijdens de bevalling en/of de kraamweek. Misschien heb jij wel een beperking of psychische problemen waarvan het belangrijk is dat jouw kraamverzorgende straks op de hoogte is.  Ook wordt er gesproken over het aantal uren kraamzorg.  
De informatie die jij geeft tijdens het intakegesprek, zal kenbaar worden gemaakt aan jouw kraamverzorgende voor zij naar je toe komt.

Kraamzorgplan

Een bevalplan is iets wat mensen wel kennen. Dat wordt ook van je gevraagd om te schrijven voor je verloskundige. Daar kun je al je wensen in kwijt omtrent de bevalling. Wie je aanwezig wilt hebben, in welke houding je dat wilt, wat er moet gebeuren wanneer er iets niet goed gaat met jou en/of jullie baby.

Een kraamzorgplan heeft een aantal overlappingen hierin. De  kraamverzorgende komt niet pas ná de geboorte, maar assisteert ook de verloskundige tijdens de bevalling. Ook wel “partus assistentie” genoemd.  Het is voor iedereen dus prettig dat er een overzichtelijk bevalplan aanwezig is. Wellicht met pictogrammen. Wanneer een kraamverzorgende tijdens de bevalling bij jou thuis komt,en ze moet eerst een heel epistel lezen,  gaat dat het hem allemaal niet worden.  Daarnaast, bestaan er partus diensten, dat wil zeggen dat de kraamverzorgende een paar dagen lang dienst heeft om de bevallingen te assisteren, en zal dus niet bij jou de kraamweek draaien.

 In een kraamzorgplan kun je bijvoorbeeld beschrijven: wij maken gebruik van een navelveter in plaats van een navelklem. Niet iedereen is er van op de hoogte dat dit bestaat, en wat het nut er van is. Of dat je bijvoorbeeld het eerste badje wilt uitstellen. Of heb je al een ouder kind en schrijf je voor haar op wat hij of zij wel of niet mag hebben.

Wat is  het belang van een kraamzorgplan?
,,Maar je kunt dat toch ook gewoon uitleggen”? vroeg een kennis aan mij, met een vertwijfeld gezicht.
Ja dat kan natuurlijk ook, en let wel: het kraamzorgplan is niet bedoelt als wetboek. Want het nieuwe leven met je baby valt niet van minuut tot minuut in te plannen. En dat moet je ook niet willen.
Die eerste week na de geboorte is een van de meeste bijzondere in het leven met je nieuwe gezin. Er komt veel op je af, qua fysiek herstel, emoties, aandacht, verwerking etc.  Dit kan vreselijk overweldigend zijn en veel gezinnen benoemen achteraf vaak dat ze het gevoel hebben dat ze enorm geleefd werden in die eerste dagen. En dat is natuurlijk de bedoeling helemaal niet.

Wat bijvoorbeeld een heel goede kan zijn, is opschrijven of je zelf het geslacht van je baby wilt ontdekken. Voordat zij uit enthousiasme roept “Hoera een jongen!!!”.  Of dat er een bijzondere gebeurtenis heeft plaatsgevonden in de familie. Bijvoorbeeld een overlijden van een dierbare. Dit kan een grote rol spelen tijdens je bevalling en in de kraamweek, ook al verwacht je dat niet perse.

Sommige dingen wil ik helemaal niet uit hoeven leggen. Dan vind ik het gewoon fijn dat ik het heb opgeschreven. Ga je mij in de kraamweek vragen stellen, kom ik er totaal niet uit.  Maar ook: wanneer de kraamverzorgende weet wat ik echt belangrijk vind, kan zij daarin ook ondersteunen. Ik ben best wel een “vlieger”. Doe snel van alles tegelijk, probeer van alles te regelen, mee te bemoeien en vergeet dan te aarden in het moment. En als ik al vooraf heel duidelijk ben in de wens dat ik vooral veel huid op huid contact wil, veel tijd door wil brengen met de kinderen, met vooral genieten en op bed zitten/liggen, is dat voor mij ook een geheugensteuntje van HÉ, ga dan ook eens zitten.En misschien heb je wel vrij specifieke wensen omtrent de hechting. Wil je graag zo veel mogelijk bloot in bed liggen samen en geen visite ontvangen.

Je kunt er ook de telefoonnummers in kwijt van mensen of diensten die belangrijk zijn om achter de hand te houden. Een lactatiekundige bijvoorbeeld, of die van je moeder. Want zoals ik al schreef, en straks nog eens op terug zal komen,  het valt niet te plannen hoe de kraamweek zal lopen. Wellicht heeft je baby een zeer korte tongriem en wil daardoor de borstvoeding niet goed starten, dan kan de lactatiekundige snel gebeld worden! En wanneer  er echt iets onvoorspelbaars op komt treden, je baby gaat bijvoorbeeld maar niet plassen en moet naar het ziekenhuis, dan heb jij in je kraamplan jouw basisprincipes op een rij staan.  Wanneer je goed voorbereid bent, en echt weet wat je wilt, is het makkelijker keuzes maken. En een plan bijstellen is makkelijker dan midden in de hectiek een koers uit te stippelen.

De kraamweek
Wat een kraamweek inhoud, dat is lastig voor te stellen. Zeker wanneer het je eerste baby is.
In grote lijnen wil ik hier, met hulp van Anke, uitleggen wat je van de kraamzorg kunt verwachten in die eerste dagen. Maar ik kan niet genoeg benadrukken dat een baby geen “planbaar iets” is. Anke schreef het al zo mooi in de e-mails voorafgaand aan dit schrijven:  niets is onvoorspelbaarder dan bevallen en een baby…..durf en leer met je baby mee te bewegen…laat alles hoe het tot nu toe was los, dan krijg je een héérlijke tijd met je kind.

De kraamzorg komt niet pas om de hoek kijken wanneer de baby er al is. Beval jij thuis of poliklinisch? Dan komt de kraamverzorgende “partus assistentie” verlenen. Ze ondersteunt de verloskundige, en jullie, tijdens de geboorte. De ondersteunende kraamverzorgende is niet altijd ook de vrouw die de kraamweek met jullie gaat doen.  Laten we hier even  uitgaan van een “gezonde situatie”. Dus lekker Nederlands, een thuis bevalling met een gezonde moeder en baby aan het einde van de rit. Geen ritjes naar het ziekenhuis of ernstige complicaties. Ik bedoel,  dan is de bevalling alsnog een zeer heftige transformatie. Voor baby en de ouders. Hierin is niets te plannen. Hoe voelt de moeder zich, hoe gaat het met de baby?  Misschien is je baby wel enorm misselijk omdat het vruchtwater binnen heeft gekregen. Of is de moeder volledig uitgeput na een etmaal weeën.

Een van de redenen dat ik dit blog zo graag wil schrijven, is dat ik het tenenkrommend vind hoe over deze beroepsgroep gesproken wordt. De man die oprecht beledigd was dat de kraamverzorgende wel ontbijt op bed maakte voor zijn vrouw, maar niet voor hem. Hoe vaak ik heb moeten aanhoren dat “zij wel even lekker je huis komt poetsen” of dat ze bemoeizuchtig zijn en willen beslissen hoe jij met je kind omgaat.

  ,,Aan het einde van de kraamweek is het de hoop dat jij zult zeggen: Het was zo fijn dat je er was, maar het is nu ook wel weer goed dat je gaat.” Anke Rutten –Naviva kraamzorg

 

Een aantal onderdelen keren dagelijks terug

Bij binnenkomst zal je kraamverzorgende vragen hoe het met je gaat.
Hoe de nacht is gegaan, hoe jij je voelt, hoe het ging met voeden.
Dat zijn absoluut geen onbelangrijke gesprekken. Het lijkt een beetje leuk keuvelen, maar je kraamverzorgende haalt hier belangrijke informatie uit over hoe het met jullie gaat.

Twee keer per dag doen ze een aantal controles bij je baby. Ze letten op of deze goed plast, of je baby alert is en niet te veel gewicht verliest. Of de navel al mooi indroogt, of dat deze extra aandacht nodig heeft.

Ze controleren jou als kraamvrouw. Hoe is je hartslag, hoe voel jij je, slinkt je baarmoeder wel goed, hoe is je temperatuur? Hoe zien je, eventueel aanwezige, hechtingen eruit? Haar bevindingen noteert te zorgvuldig, en zal deze ook overleggen aan de verloskundige wanneer deze op huisbezoek komt.

Wat de kraamverzorgende als hoofddoel heeft, is dat het goed gaat met jullie fysieke- en mentale gezondheid en dat je kunt groeien in je rol als nieuwe ouder.”
Ja, want een baby in bad doen is iets wat je wel even moet leren. Hoe houdt je de baby vast, heb je alles wel klaar liggen? Hoe warm moet het bad zijn, op welk moment kun je een baby het beste in bad doen? Hoe kleed je een baby aan? Het klinkt allemaal als “peanuts”, maar wanneer je daar als verse ouder staat, kan het erg fijn zijn dat een ervaren getrainde kraamverzorgende jou een beetje bij de hand neemt en al jouw vragen kan beantwoorden. Sommige mensen hebben nog nooit een baby vastgehouden, laat staan verzorgd! Niemand verwacht van jou dat je dit dan dus even als een ware pro alleen doet. Dit samen ontdekken met je baby is enorm leuk en waardevol.

Maar ook kunnen zij je helpen groeien in het lezen van je kind. Want wat wil een baby nou als het het hoofd plotseling schuddende bewegingen maakt en daar wat ontevreden geluidjes bij maakt? Ja ik kan jou hier wel vertellen dat het dan honger heeft, en naar de borst zoekt. Maar als nieuwe ouders zijn deze signalen allemaal nog niet zo vanzelfsprekend! En aan een lijstje heb je niks, want een baby is geen tamagotchi. Je kraamverzorgende leert jou om naar je baby te kijken en op diens signalen in te springen.

Anke;, Zorg op maat, iedereen heeft zijn eigen manier van leven, wij proberen daar op in te spelen,  en komen zeker niet vertellen hoe het ‘moet’, maar hoe het kan. Wij geven advies en leggen niets op.”

En er hangt zoveel af van hoe het gaat met jullie gezondheid. Als de borstvoeding maar moeilijk op gang komt, kan het zijn dat je daar samen met je kraamzorg veel tijd aan spendeert. Wellicht moet er zelfs, in overleg met de verloskundige, extra kraamzorg worden geïndiceerd.  Of heb jij zelf een flinke klap opgelopen, en ben je aan bed gekluisterd. En dit zijn dingen die je vooraf niet weet. Wellicht huilt je baby enorm veel, of is je baby erg misselijk en ben je daar veel mee bezig.
De kraamweek valt niet te plannen!

Ja maar… Dat schoonmaken dan??
Als pas bevallen vrouw ben je niet in staat om het huishouden direct weer op je te nemen. En mocht je dat voor je gevoel wel zijn, hou op, leg neer en ga zitten. Je bekkenbodem heeft tot op haar max zwaar werk geleverd, dat moet allemaal weer herstellen, je baarmoeder heeft rust nodig om goed te kunnen slinken en zich te legen.

Dinie, zij was er bij onze eerste. Wat een passie straalde zij uit. Ik werd door haar een gorilla moeder genoemd, die haar kleintje geen tel los liet.

O, ja. Dat is wel een dingetje. Even tussendoor hoor, niemand had mij dus verteld hoeveel en hoelang je ongeveer bloed zult/kunt verliezen. Toen mijn kraampakket kwam en ik die MEGA inleggers zag heb ik hard gelachen en gedacht dat die echt niet nodig zouden zijn. Boy was I wrong.  In de week na de bevalling zul je nog een hoop vloeien. Ook hiervoor is het belangrijk dat je dus voldoende rust neemt. Doe je dat niet? En ben je eigenwijs? Zoals ik….. Dan kan het zomaar zijn dat je baarmoeder niet leeg kan, dat er dus oud bloed blijft zitten, dat je dan een week later huilend en dubbelgeslagen van de pijn bij je verloskundige bent omdat je tegen een ontsteking aanzit. Doe er mee wat je wilt, maar ik gun het je niet..

Terug naar dat schoonmaken: Jij als kraamvrouw bent nu dus niet verantwoordelijk voor het poetsen van de voegen. Maar dat is je kraamverzorgende ook niet. Nu zullen sommig mensen denken: je hebt toch ook nog een partner met twee werkende handen? Nou misschien niet. Niet alle partners kunnen de hele kraamweek vrij nemen, of doen dat expres niet en doen het de week na dat de kraamverzorgende weg is. Sommige partners hebben niet twee werkende handen en de mogelijkheid bestaat ook dat er geen partner in beeld is. Don’t judge, people.

De kraamverzorgende draagt er zorgt voor, dat alles waar moeder en kind (in)direct mee in aanraking komen, hygiënisch is. Dus het toilet zullen ze inderdaad voor je schoonmaken.  Maar de invulling van dit alles, gebeurd in overleg. Naast wat er gewoon elke dag gebeuren moet, is er ruimte voor andere invulling. Heb jij oudere kinderen en wil je graag dat de kraamverzorgende een spelletje met hen doet? Of een boekje voorleest? Geen probleem! Maar dan kan het zijn dat een extra taak als stofzuigen die dag vervalt.
En wie weet vindt jij stofzuigen sowieso geen heel belangrijk iets, of heb je zo’n robot stofzuiger, en wil je liever dat ze alvast voorbereidingen treft voor het eten. Bespreek het met je kraamverzorgende. Zij kan wellicht veel meer, of minder  -ik weet niet wat voor wensen jij hebt-,  voor je betekenen dan je denkt.

Vindt jij het nou heel moeilijk om voor jezelf op te komen? Zeg dat dan alsjeblieft. Met je kraamverzorgende kun je overleggen hoe je zelf nee kunt zeggen tegen visite, of kijken of zij hierin iets voor jou kan betekenen.  Misschien kan ze jou naar bed “sturen”  wanneer ze ziet dat je bleek wegtrekt met die visite op de bank.

Alles staat in de kraamweek in het teken van aarden in je nieuwe rol, herstellen van de geboorte, je kind leren kennen en lezen om vervolgens aangesterkt en vol goede moed het leven zonder kraamzorg in te stappen.

Donkerroze of grijze wolk
Even terug op dat dagelijkse  gesprekje. In mijn infographic heb ik het woord genieten geplaatst. Maar ook heel opzettelijk zie je het woord “aarden” terug. Ja de kraamweek is iets waarvan ik ten zeerste hoop dat je er van kunt genieten met je nieuwe gezin. Maar een bevalling  kan een erg zware reis zijn, voor jullie allemaal (vergeten we de vaders niet!!!). De transitie van de zwangerschap, naar het hebben van een baby kan , naast fysiek, mentaal hard aankomen. Misschien ben je compleet overrompeld door alles, of is het tijdens de bevalling een moment erg spannend geweest omtrent de gezondheid van jou en/of jullie baby. Veel vrouwen kennen het fenomeen kraamtranen wel. Ergens in de kraamweek, wanneer alles echt  begint te bezinken en de emotionele ontlading om de hoek komt kijken. Kraamtranen zijn helemaal normaal. Maar gooi donkere gevoelens alsjeblieft niet zomaar op die stapel. Die suikerzoet roze wolk die je volgens de televisie, tijdschriften, sociale media en overal waar maar beeldvorming aan te pas komt, zou moeten ervaren? Die ervaren meer vrouwen niet dan wel. En daar kun je je als moeder heel schuldig over voelen. Want je moet toch blij zijn met die baby in je armen? Je hebt talloze keren gelezen hoe je in 1 klap verliefd zou moeten zijn op dat brokje liefde. Heel fijn voor alle ouders die dat ze hebben mogen ervaren, maar dit is voor de grote meerderheid niet het geval. En dat is ook niet zo gek, want hechting is een proces. Iedere dag die je elkaar beter leert kennen, iedere keer dat jij de ster bent en het je lukt je baby te verzorgen, of iets nieuws er mee leert is dat een stapje van. Gun je zelf de tijd om te groeien in deze nieuwe relatie.

En ook hier is je kraamverzorgende er voor jou. Praat met haar over de bevalling. Zij kan je helpen aarden in jullie rol als nieuwe ouders.
Vraagbaak en schaamtegevoelens
Kraamverzorgenden zijn verplicht zich te blijven bijscholen. Dit kan herhaling zijn van stof, maar ook het aanleren van nieuwe vaardigheden of interessante cursussen.
Ze hebben vaak weet van leuke cursussen of activiteiten in de regio waar je aan deel kunt nemen. Sommige kraamverzorgenden kunnen je een introductie op babymassage geven bijvoorbeeld.

Daarnaast is geen enkele vraag raar. Ergens mee in je hoofd zitten en niet om hulp vragen dat is raar. Kraamverzorgenden zien zoveel gezinnen en diverse situaties, zij vinden het echt niet raar als je vraagt of je vulva ooit nog in  haar oude vorm terug komt.  Misschien vraag jij je wel af waarom je vloeien zo zoet ruikt en of dat normaal is. 

Plassen na de bevalling kan pijnlijk zijn. Door de haarscheurtjes (of echte scheuren) kan de urine erg prikken. Daarom is het aan te raden een kannetje water mee te nemen naar de wc. Dat kun je over je vulva leeggieten op het moment dat je gaat plassen. Ik raad echter de douche aan. Veel effectiever. Maar poepen na de bevalling… Ja die is spannend! Want je moet plots veel druk gaan zetten, je kunt wellicht iets verstopt zijn, of last hebben van aambeien. Denk je dat je

Helemaal gesloopt. Zowel mama als baby

kraamverzorgende dit raar vindt? Heus niet. Praat er ook eerlijk over. Zeg ook dat je hebt gepoept, het is belangrijk voor je verloskundige om te weten dat je dit  “gewoon” weer kunt. Maar het is niet iets waar je meteen aan denkt te melden wanneer zij binnenkomt. En schaam je ook niet voor je  lichaamsbeharing. Maargoed, daar schreef ik al eerder een blog over.

En soms gaan de dagen zo enorm snel, en ben je enkel bezig met je zelf, met je baby, met het herstellen, dat het plots zomaar alweer etenstijd is. Vraag niet te veel van je zelf, neem de tijd om te aarden, te herstellen en  (hopelijk) ook veel te genieten. Je kraamverzorgende zal ook op jou letten adviseren vooral af en toe een pas op de plaats te maken.

Dit blog is geschreven met ondersteuning van Anke Rutten, kraamverzorgende bij Naviva. Zij zijn de grootste organisatie in deze regio en de meeste ouders ontvangen van hen de kraamzorg. Het kan zijn dat bij jouw uitgekozen instantie, indien dit een andere is dan Naviva,  er kleine nuance verschillen zijn. Maar zeker het deel waarin ik uitleg wat je kunt verwachten elke dag, zal gelijk zijn. Naviva heeft ook een eigen YouTube kanaal, waar zij  instructie filmpjes op delen.

Hoe was jouw kraamweek? Of hoe kijk je uit naar je aankomende kraamperiode. Schrijf het in de reacties!